Geschiedenis

De Hervormde Gemeente

De kerkelijke gemeente Alblasserdam dateert uit het jaar 1420: in dat jaar kreeg het dorp Alblasserdam een eigen parochie. Enkele tientallen jaren later verrees aan de noordoever van de Alblas de eerste kerk, een gotische kruiskerk met een toren. Deze werd vermoedelijk in 1477 ingewijd.

In 1575 trok een Spaanse legereenheid door de Alblasserwaard. Een aantal kerken, waaronder ook de kerk van Alblasserdam, ging tijdens de strijd in vlammen op.

Drie jaar daarvoor was de stad Dordrecht tot de reformatie overgegaan. Vanuit Dordrecht verspreidde de reformatie zich over de dorpen in de regio en kreeg het gereformeerde kerkelijk leven stap voor stap vorm. Ook Alblasserdam ging al spoedig tot de reformatie over en in 1583 kreeg het dorp een eigen predikantsplaats, in combinatie met Oud-Alblas.

De eerste predikant was Johannes Blocquius; hij bleef slechts een jaar. Na hem diende ds. Petrus Costerus de gemeente van 1585 tot 1627. De eerste jaren was hij verplicht om ’s zondags zowel in Alblasserdam als in Oud-Alblas voor te gaan: om 7 uur in Alblasserdam, om 10 uur in Oud-Alblas – tot ongenoegen van beide dorpen. In 1598 werd deze situatie opgelost, doordat Oud-Alblas zijn eigen predikantsplaats kreeg.

Onder ds. Costerus werd het verbrande kerkgebouw weer hersteld: men plaatste een tussenmuur in het gebouw, zodat het voormalige koor buiten kwam te liggen en alleen nog als begraafplaats dienst deed. Dit kerkgebouw deed tot 1853 dienst; tegenwoordig staat hiervan alleen nog de toren overeind, bij de ingang van de begraafplaats aan de Kerkstraat.

De classis Dordrecht speelde destijds een grote rol in het kerkelijk leven. Predikanten werden door de classis geëxamineerd en benoemd, en alleen met toestemming van de classis konden zij beroepen worden. Daarnaast was het van belang dat Alblasserdam een ambachtsheerlijkheid was en onder het gezag stond van een ambachtsheer of –vrouwe, die deze heerlijkheid had gekocht of geërfd. Deze had het ‘recht van approbatie en disapprobatie’, d.w.z. het recht om het beroep op een predikant goed of af te keuren. Pas in 1930 werd dit recht afgeschaft.

In 1852 voldeed het kerkgebouw aan de Kerkstraat niet meer en was het ook te klein. In 1853 werd daarom aan het Cortgene, buiten de dijk, een nieuwe kerk gebouwd, bekend als de Koepelkerk. Deze kerk was echter geen lang leven beschoren, vanwege slechte fundatie en houtrot. In 1898 werd dan ook besloten om de kerk te slopen en op dezelfde plaats een nieuwe kerk te bouwen, de huidige Grote Kerk. Het Meijer-orgel, in 1882 geplaatst in de Koepelkerk, werd herplaatst in de Grote Kerk. Op 1 oktober 1899 werd de kerk geopend door ds. Heineman.

In de tweede helft van de 20^e eeuw maakte het dorp Alblasserdam een snelle groei door; de hervormde gemeente groeide dan ook evenzo. In 1950 werd een tweede predikantplaats gevestigd en in 1965 een derde. Vanaf 1958 werd de gemeente gesplitst in drie wijken met elk een eigen kerkenraad. Wijk 2 kreeg in 1965 zijn eigen kerkgebouw, de Ichthuskerk; wijk 3 kreeg in 1994 zijn eigen kerkgebouw, de Ontmoetingskerk. De drie wijkgemeenten vormen samen de hervormde gemeente van Alblasserdam; tot 2004 binnen de Nederlands Hervormde Kerk, sindsdien in de Protestantse Kerk in Nederland.

Foto uit jaren '50 (?)

Het gebouw

De Grote Kerk is een laat negentiende-eeuwse Nederlandse Hervormde Kerk uit 1898, gebouwd in de voor die tijd typerende neogotische bouwstijl. Het gebouw is beeldbepalend voor Alblasserdam en is sinds 1999 een rijksmonument.

De periode 1940-1945 liet ook de Grote Kerk niet onberoerd. Tijdens de oorlogshandelingen werd het metselwerk aan de zuidwestzijde van de kerk flink beschadigd. Er werd voor gekozen om deze beschadigingen niet weg te werken maar te handhaven.

In de afgelopen decennia jaren zijn er diverse restauratiewerkzaamheden uitgevoerd aan de kerk. Deze vingen in november 1980 aan met de restauratie van het Meijer-orgel, dat januari 1982 gereed was. In 1989 maakte men een begin met de restauratie van het interieur van de kerk. Deze werkzaamheden duurden tot 1998 en werden bijna geheel door vrijwilligers uitgevoerd. Veel gemeenteleden bewaren aan deze periode nog levendige herinneringen.

In 1996 bleek dat de toren in dusdanige slechte staat verkeerde dat een ingrijpende restauratie nodig bleek. Beschikbare financiën voor restauratie waren niet aanwezig. Daarom werd door enkele voortvarende leden van de gemeente een stichting opgericht, Stichting Behoud Toren Grote Kerk. Medio 2002 kende de provincie Zuid-Holland subsidie toe voor de restauratie van de toren. Maart 2003 werd het werk aanbesteed en gestart met restauratie buitenzijde kerk en buiten- en binnenzijde toren. Maart 2004 kwam de restauratie gereed. Met dankbaarheid kunnen we constateren dat ook de volgende generaties in een goed onderhouden kerk kunnen samen komen. Zonder de bijdragen van provincie, gemeente Alblasserdam, stichtingen, bedrijven en bewoners van Alblasserdam en omstreken zou deze restauratie niet tot stand hebben kunnen komen.

De toren

De toren is een beeldbepalend element in het dorp. In de toren is een uurwerk met slagwerk aanwezig. Begin 1943 werd door de Duitse overheerser de luidklok gevorderd om deze om te smelten tot wapentuig. Na de oorlog werd na een inzamelingsactie een nieuwe luidklok gegoten met het randschrift: “Mijn stem roept op met bronzen klank tot ootmoet en tot dank”. Medio 1947 werd de nieuwe klok in de toren gehangen.

De torenspits, voorzien van bol en kruis met een haan als windvaan, bevindt zich op een hoogte van 47 meter. Tijdens de restauratie is de haan van een nieuwe laag bladgoud voorzien.

Predikanten

In de loop van de eeuwen hebben de volgende predikanten de hervormde gemeente gediend (tot 1958 de hele gemeente, daarna wijk 1):

Het orgel

Het orgel in de kerk is in 1881 gebouwd voor de Koepelkerk door orgelbouwer Meijer in Veendam.
meer informatie vind u HIER